Show all data

• Metadata

  Text

  • Before the main text: (1) 2v: frontispiece illumination; (2) 3r, facing couplet: Sic celso residet solio qui condidit astra / Rex uenerans Eadgar pronus adorat eum; (3) 3v, rubric: + Eadgar rex hoc priuilegium nouo edidit monasterio ac omnipotenti Domino eiusque genitrici Marie eius laudans magnalia concessit. Px Omnipotens totius machinae conditor ineffabili pietate uniuersa mirifice moderatur que condidit . Qui coaeterno uidelicet uerbo quaedam ex nichilo edidit . quaedam ex informi subtilis artifex propagauit materia . Angelica quippe creatura ut informis materia . nullis rebus existentibus diuinitus formata . luculento resplenduit uultu . Male pro dolor libero utens arbitrio . contumaci arrogans fastu . creatori uniuersitatis famulari dedignans . semetipsum creatori equiperans . aeternis baratri incendiis cum suis complicibus demersus iugi merito cruciatur miseria . Hoc itaque themate totius sceleris peccatum exorsum est . Quare hominem condidit et quid ei commisit . I. Euacuata namque polorum sede et eliminata tumidi fastus spurcitia . summus totius bonitatis arbiter lucidas celorum sedes non sine cultore passus torpere . formatis ex informi materia diuersarum rerum speciebus . hominem tandem ex limo conditum . uite spiraculo ad sui formauit similitudinem . Cui uniuersa totius cosmi superficie condita subiciens . seipsum suosque posteros sibi subiecit . quatenus eius exsecutura posteritas angelorum suppleret numerum celorum sedibus superbia turgente detrusum . Qualiter in paradiso sine crimine conuersatus sit . II. Qui paradisiacae uoluptatis amenitate locatus . nullius rei patiebatur dispendium . sed ei totius mundi ad uotum subpeditabat facultas . Totius namque bonitatis ubertate fruenti . nulla ei res infesta resistebat . Quippe altithrono deuote obsequenti . creatura cuncta famulabatur subiecta . Fruebatur letabundus creatoris tripudio . et angelorum alacriter utebatur consortio . Non eum corporalis debilitabat inbecillitas . nec animi affligebat anxietas . Non typo leuis raptabatur superbie . sed suo se coniungens auctori . humilis pollebat mirifice . Non eum inanis tumidum uexabat gloria . sed deuotum creatoris magnificabat memoria . Non inuidia eum alieno torquebat profectu . sed caritatis iugiter letabatur amplexu . Non ira cruciabatur infestus . sed caritatis tranquillitate leniebatur patientissimus . Non eum tristitia merore deiciebat . sed gaudii spiritalis spe pollente florebat . Non auaritia nimium incitabatur cupidus . sed dapsilitatis studio exercebatur largissimus . Non illicito massicus delectabatur edulio . sed parcitate contentus licito utebatur cibario . Non luxuria eum stimulabat nefaria . sed continentia competens constringebat ad premia . Omnium policrates uirtutum cunctis carens aduersis . omnibus florens prosperis . rite pollebat ingenuus . Quomodo celum sine morte conscendere confidebat . et diabolus inuidus ne ascenderet impediebat . III. Qui prole ad numerum patrata superbientium angelorum . uniuersa comitante prosapia sine loeto . gustato ligni uetiti fructu . ethereos aeterne beatitudinis suggestus . triuiatim cum Domino regnans conscendere macrobius confidebat . Inuidus igitur hoc animaduertens Zabulus . nimia perculsus inuidia rimari callide uersutus coeperat . quibus insidiis ne ad tantam inmunis conscenderet gloriam . sub dolus deciperet . Pro nichilo forte ducens concessa . illicita nimium allubescendo laudans . mulierem ammodum fragilem pellexit . Quae sui detrimenti minime contenta . uirum muliebriter uictum . blande suasionibus delinitum . exili heu malo gustato sibi similem faciens perdidit . Quomodo in hac miseria omnibus priuati uirtutibus deiciuntur tandemque cataclismate demuntur . IIII. Utrique tandem prefatis priuati donariis . paradisi eliminati metis in presentis uitae erumna miserrimi deiciuntur . Contemnentes conditorem . a cunctis insequuntur creatis . Uita desiit . mors inoleuit . Uirtutum caterua recedente . uitiorum cumulus successit . Succedente nepotum prosapia . successit cumulata criminum collegio . uniuersi cum suis scelerebis cataclismate demti tandem octo utriusque sexus reseruatis tabescendo deficiunt . Utiis copiose surgentibus conditor se hominem fecisse indoluit . Postremo misericors mortalibus ut pollicitus est succurrit . Quomodo Christus natus sua nos passione redemit ac celos conscendere fecit . V. Stella emicuit matutina . quae suo radio mundi tenebras fugaret . Fausta resplenduit Maria cuius utero uirginali . Christus ineffabiliter editus . peccatorum tenebras mediator clementissimus demsit . Uiguit Christus uirtutibus plenus . incanduit Iudea ingenti rancore repleta . Carnem suscipiens pro nobis pati uoluit . Quod eius permissu infelix audacter compleuit Iudea . Ligno quippe perditum . ligni scandens gabulum genus redemit humanum . Uniuersas namque hominum demon nationes ludificando insultans . iure ut mandati transgressorum possidens . morte multabat perpetua . Surgens uero a mortuis ultorem tropheo crucis deuicit . predam de perfidi leonis ore tulit . secumque super ethera uehens . supernis angelorum coetibus consociauit . ut cum eo communi contubernio fruentes . bonitate perspicui . uirtutum omnium ubertate referti . expertes peccati . omni contagione priuati . sine fine post diem iudicii restauratis corporibus exultantes regnarent . Hanc precipuam sine dubio gloriam . credentibus qui trinitatis ueraeque unitatis fidem bonis insudantes operibus sectantur pollicitus . non credentibus supplicium minatus eternum . perpetuis baratri incendiis iustissime spopondit . De beniuolo regis meditamine . VI. Hinc ego Eadgar diuina fauente gratia totius Albionis basileus rimari magnopere coeperam quid operum studio exercerem . ut ad tantam gloriam perueniens Christi sanctorumque eius celo collocatus contubernio coronatus fruerer . tantamque inferni miseriam deuitarem . Instigante etenim Domini clementia occurrit animo . ut ipse criminibus cessarem cunctis . adque bonis operibus insistens forma factus gregi quosque nostri regminis gubernamine degentes lucri facerem . Quosdam igitur suasionibus inuitans ad premia . quosdam terroribus compellens ad gloriam . bona edificans . mala ut Domino faciente potui dissipaui . Scriptum quippe per Hieremiam memini prophetam . Ecce constitui te super gentes et super regna ut euellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes . Talibus igitur exhortatus doctrinis quibus nos Dominus per prophetam clementer ammonuit . agens Christo faciente in terris quod ipse iuste egit in celis . extricans uidelicet Domini cultura criminum spurcitias . uirtutum semina sedulus agricola inserui . Qua ratione clericos eliminans monachos collocauit . VII. Timens ne eternam incurrerem miseriam si adepta potestate non facerem quod ipse qui operatur omnia quae in celo uult et in terra suis exemplis iustus examinator innotuit . uitiosorum cuneos canonicorum . e diuersis nostri regminis coenobiis Christi uicarius eliminaui . Quod nullis mihi intercessionibus prodesse poterant . sed potius ut beatus ait Gregorius iusti uindictam iudicis prouocarent qui uariis uitiorum neuis contaminati . non agentes que Deus iubendo uolebat . omnia que nolebat rebelles faciebant auidus inquisitor aduertens . gratos Domino monachorum cuneos qui pro nobis incunctanter intercederunt . nostri iuris monasteriis deuotus hilariter collocaui . Quod Sancti Spiritus gratia compunctus abbatem et monachos in nouo constituit monasterio . VIII. Hac itaque ratione Sancti Spiritus actactus flamine locum Domini mundans Wintaniensis eclesiae noui monasterii arcisterium nostro saluatori eiusque genitrici semper uirgini Mariae et omnibus apostolis cum caeteris sanctis dicatum restauraui . Sciens scriptum . consentientes et facientes pari constringuntur pena . rebelliones omnipotentis uoluntati obuiantes possessionem Domini usurpare non sustinens clericos lasciuientes repuli . ac ueros Dei cultores monachico gradu fungentes . qui pro nostris nostrorumque inibi quiescentium excessibus sedulo intercederent seruitio . quo eorum intercessionibus nostri regminis status uigeret munitus . abbatem Christo cooperante eligens altithrono subiectus illic deuote ordinaui . Hoc subnixe efflagitans deposco . ut quod in suis egi . hoc agat in mihi ab ipso conlatis . scilicet aduersarios nostros deiciens amicos sublimando prouehat . ut inimicos sancte Dei eclesiae deprimens . amicos eius monachos uidelicet beatificans iustificaui . De illorum anathemate qui monachis insidiantur . VIIII. Si autem qualibet ocasione diabolo instigante contigerit ut fastu superbientes arrogantie deiecti canonici monachorum gregem quem ego uenerans cum pastore in Dei constitui possessione . deicere insidiando uoluerint . agatur de eis et de omnibus qui quolibet munere cecati iuuamen eis impenderint . quod actum est de angelis superbientibus et de protoplasto diaboli fraude seducto . ut paradisi uidelicet limitibus sublimibusque regni celorum sedilibus eiecti . cum his qui Domini famulatum aspernentes contemserunt barathri incendiis detrusi iugi crucientur miseria . Nec inde euulsi se glorientur euasisse tormenta sed cum Iuda Christi proditore eiusque complicibus Acharonte conglutinati . frigore stridentes feruore perusti . letitia priuati . merore anxii . catenis igneis compediti . lictorum metu perculsi . scelerum memoria confusi . totius bonitatis recordatione semoti . eterno lugubres punientur cruciatu . Item de anathemate insidiantium . X. Qui autem iam predictos noui Uintaniensis aeclesie cenobii monachos uel quoslibet eiusdem ordinis nostro regmine degentes . e monasteriis que uitiorum spurcitias expurgans Iesu Christo Domino nostro uicto demone adquisiui eliminare presumens uoluerit anathema sit . et eadem maledictione qua Cain parricida qui fratrem suum Abel stimulante inuidia liuidus interemit mastigia addictus est . sine termino teneatur obnoxius . atque in Dei persecutione continuo perseuerans in hac uita nullum dignitatis adquirat honorem . nec in futuro sine miseria umquam persistat . sed eum Annaniae et Saphire una Stix porrigine heiulantem crucians complectatur . De benedictione monachos uenerantium . XI. Quicumque pretitulatos monachos bonis quibuslibet locupletans ditare uoluerit . creator cunctitenens clementer eos eorumque progeniem totius ubertate prosperitatis hic et in futuro seculo ditando locupletet . Scriptis decenter eorum in libro uite nominibus cum Christo portionem in celorem habitaculis habeant qui monachos suos quos nostris congregatos temporibus possidet uel uerbis . uel factis . sanctitatis studio honorauerint . Quales et qualiter monachi in hoc monasterio conuersentur . XII. Regulares igitur monachi non seculares in prefato Christo comite degentes monasterio regule moribus obtemperent . Patres uenerates spiritales sanctorum patrum imitentur exempla . nil agentes nisi quod communis monasterii regula uel maiorum demonstrauerit norma . A secularibus igitur pompis remoti . toto nisu corporis custodiant et animae castitatem . Humilitatis studio pollentes . corpus parssimoniae uigore munientes . alacri constringant animo . Ciuium conuiuae intra urbem perpetuo interdictu fieri erubescant . In ciuitate degentes in refectorio pompaticas lasciuasque secularium delicias ut melancoliam aporiantes . licitis caritatiui utantur cibariis . Exstra refectorium autem minime . nisi domo infirmorum egroti decubuerint . edentes licite quae iussi fuerint . Sacri summique ordinis hospites si ratio exigerit . et peregrini ordinati longo terrarum spatio uenientes . ad abbatis mensam in refectorio cautissime inuitentur . Laicis in hospitio condecens exhibeatur humanitas . Et monachorum quispiam manducandi uel bibendi cum eis secundum patrum decreta licentiam non habeat . In refectorio autem edendi causa uel bibendi non introducantur . Pauperes ut Christus ingenti cordis suscipiantur tripudio . De abbatum electione . XIII. Diuinarum studio scripturarum luculentissime eruditi . orationum frequentia assidue ocupati . caritatis amplexu letissimi . fidei exercitio promtissimi . spe prouehente sincerissimi . pace concorditer fixi . omniumque uirtutum flore decorati . ad finem usque coeptum tante bonitatis initium Christo iuuante perducentes . eadem gloriosi fruantur libertate . quam beatus patronus Benedictus omnibus regule precepto subiectis instituit . Scilicet ut post abbatis obitum tunc temporis regentis . abbatem ex eadem ordinent congregatione . quem sibi omnis concors congregatio siue pars quamuis minima congregationis salubriori elegerit consilio . Qualiter rex abbatem et monachos uenerantes muniat . XIIII. Reges itaque quicumque nostri fuerint successores nullam extraneam personam ius tirannidis super monachos exercentem imponant . ne forte Deus eos damnans . et regno deponat et uita . Electum uero a fratribus Christi uicarium dignanter suscipiant . eumque caritatis igne succensi locupletando uenerentur . Iuuamen in quantum indiguerit . Christi amore conpuncti alacriter impendant . Mutuo namque confortati iuuamine . in nullo a regule preceptis discordantes . Domini gregem non mercennarii sed pastores fidissimi . luporum rictibus eximentes intrepidi defendant . Qualiter abbas et monachi regem a demonum temptatione eripiant . XV. Abbas autem armis succinctus . spiritalibus . monachorum cuneo hinc inde uallatus . carismatum celestium rore perfusus . aerias demonum expugnans uersutias . regem omnemque sui regminis clerum . Christo cuius uirtute dimicant iuuante . a rabida hostium persecutione inuisibilium . sollerter spiritus gladio defendens . fidei scuto subtili protegens tutamine . robusto prelians triumpho miles eripiat inperterritus . Qualiter rex abbatem et monachos ab hominum persecutione defendat . XVI. Rex itidem terrenus celestis castra regis fortissimo roborans munimine . armis secularibus uisibiles expugnans aduersarios . hostiumque rabiem seuientium ad nihilando deiciens . conditoris sui pascua gregemque sollicita inexpugnabilis tueatur custodia . quatinus ad uitae brauium perueniens . eternis tripudians fruatur bonis . quae nec oculus uidere aliquatenus potuit humanus . nec in hominis cor ullatenus ascendit . que preparauit Deus diligentibus se . De monastice possessionis libertate . XVII. Sint prefati monasterii rura omnisque monachorum possessio in rebus magnis uel modicis . internis uel externis . in urbanis uel suburbanis . prediis . campis . pratis . pascuis . siluis . molendinis . riuulorum cursibus eterna libertate in Christi nomine eiusque genetricis ditata . Quod nullus secularium monasterii possessionem inlicite usurpet . XVIII. Secularium quispiam ausu temerario ius tirannidis non in Christi cultura presumtuosus exerceat . Non minuat instigante diabolo . quod Sancti Spiritus instinctu tam a me quam a predecessoribus meis necnon a catholicis utriusque sexus hominibus largiflua concessum est dapsilitate . De benedictione augentium . XVIIII. Augenti tribuat rerum cunctarum opifex tranquillum uite presentis excursum . longeuam instantis temporis uitam . futuram eternae beatitudinis talionem . Sufficientem uictualium ubertatem interminabile prosperitatis augmentum . copiosum uirtutum omnium iuuamen . De maledictione minuentium . XX. Minuentem perpetua possideat miseria . In Domini manens persecutione . eius genitricis sanctorumque omnium incurrat offensam . Presentis uite aduersitas illi semper eueniat . Nulla ei bonitatis accidat prosperitas . Omnia eius peculia inimici uastantes diripiant . In futuro autem eterni miserrimum cum edis in sinistra positum damnent cruciatus . si non satisfactione emendauerit congrua . quod in Domini usurpans detraxit censura . Quibus modis secularibus obtemperent et quod nullius reatus hoc Domini priuilegium minuere ualeat . XXI. Tribus tantummodo causis secularibus obtemperent preceptis . rata uidelicet expeditione . pontis arcisue constructione . alias eterna ditati glorientur libertate . Reatus quippiam si incitante demone seductus uel abbas uel fratrum aliquis fragiliter quod absit contraxerit . iustitia purgante secundum regule preceptum abolitus damnetur . maneatque prefate munificentie libertas altithrono per nostram humilitatem oblata ad monachorum usus gratuite sibi famulantium inuiolabilis eterna libertate iocunda . quia Deus qui hanc priuilegii largifluam donationem locumque cum uniuersa monachorum familia ruraque omnia sacro subiecta coenobio possidet . numquam reatum commisit . nec ullo unquam tempore committet . Sit igitur prefata libertas eterna . quia Deus libertatis possessor eternus est . Quotiens et quare in anni circulo hoc fratribus legatur priuilegium . Anno incarnationis dominice . dcccclxvi . scripta est huius priuilegii singrapha his testibus consentientibus quorum inferius nomina ordinatim caraxantur . + Ego Eadgar . diuina largiente gratia Anglorum basileus hoc priuilegii donum nostro largiens redemtori locoque eius sanctissimo primus omium regum monachorum inibi collegium constituens manu propria signum agiae crucis imprimens confirmaui . + Ego Dunstan Dorobernensis eclesie archiepiscopus largifluam beniuoli regis donationem uenerans crucis signaculo corroboraui . + Ego Eadmund clito legitimus prefati regis filius crucis signaculum infantili florens etate propria indidi manu . + Ego Eadweard eodem rege clito procreatus prefatam patris munificentiam crucis signo consolidaui . + Ego Ælfðryð legitima prefati regis coniuncx mea legatione monachos eodem loco rege annuente constituens crucem inpressi . + Ego Eadgifu predicti regis aua hoc opus egregium crucis taumate consolidaui . + Ego Oscytyl Eboracensis eclesie archiepiscopus confirmaui . + Ego Aðelwold aeclesiae Wintoniensis episcopus regis gloriosisimi beniuolentiam abbatem mea altum mediocritate et alumnos quos educaui illi commendans crucis signaculo benedixi + Ego Ælfstan Lundoniensis eclesie pontifex consolidaui . + Ego Osulf episcopus confirmaui + Ego Oswold episcopus consignaui + Ego Alfwold episcopus consolidaui + Ego Byrehtelm episcopus confirmaui + Ego Aelfstan episcopus consolidaui Ego Eadelm episcopus confirmaui + Ego Aðulf episcopus consignaui + Ego Wynsige episcopus confirmaui + Ego Æscwig abbas consolidaui + Ego Osgar abbas consignaui + Ego Ordbyriht abbas + Ego Ælfstan abbas + Ego Æðelgar primus huic loco abbas ordinatus Christo gubernante uigui + Ego Ælfhere dux + Ego Ælfheah dux + Ego Ordgar dux + Ego »ðelstan dux + Ego »þelwine dux + Ego Beorhtnoð dux + Ego Ælfwine minister + Ego Byrhtferþ minister + Ego Osweard minister + Ego Æþelweard minister + Ego Ælfweard minister + Ego Leofwine minister + Ego Ælfwine minister + Ego Wulfstan minister Omnes qui nominatim hoc priuilegio regis iussu descripti uidemur . posteritatis nostre prosapiam subnixe deposcimus ut manuum nostrarum uadimonium Christi cruce firmatum . nequaquam uiolantes irritum faciant . si successorum quispiam temeritatis . ausu uiolare presumserit corporis et sanguine Iesu Christi participatione priuatus . perpetua damnatus perditione anathema sit nisi diuino propitiante respectu ad humilem satisfactionem resipiscens conuersus fuerit .
• Metadata

  Old Text

  • C. BL Cotton Vespasian A. viii, 3v-33v: original, s. x? Rubric: Eadgar rex hoc priuilegium nouo edidit monasterio ac omnipotenti Domino eiusque genitrici Marie eius laudans magnalia concessit. H. Earl of Macclesfield, Liber Abbatiae, 27v-29r: copy, s. xv.1 Rubric: Incipit carta priuilegii Edgari benignissimi principis concessa nouo monasterio Wyntonie, quod modo Hyda appellatur, cuius rubrica sic cancellatur: Edgar rex hoc priuilegium nouo edidit monasterio ac omnipotenti Domino eiusque genitrici Marie eius laudans magnalia concessit. Px Omnipotens totius machinae conditor ineffabili pietate uniuersa mirifice moderatur que condidit . Qui coaeterno uidelicet uerbo quaedam ex nichilo edidit . quaedam ex informi subtilis artifex propagauit materia . Angelica quippe creatura ut informis materia . nullis rebus existentibus diuinitus formata . luculento resplenduit uultu . Male pro dolor libero utens arbitrio . contumaci arrogans fastu . creatori uniuersitatis famulari dedignans . semetipsum creatori equiperans . aeternis baratri incendiis cum suis complicibus demersus iugi merito cruciatur miseria . Hoc itaque themate totius sceleris peccatum exorsum est . Quare hominem condidit et quid ei commisit . I. Euacuata namque polorum sede et eliminata tumidi fastus spurcitia . summus totius bonitatis arbiter lucidas celorum sedes non sine cultore passus torpere . formatis ex informi materia diuersarum rerum speciebus . hominem tandem ex limo conditum . uite spiraculo ad sui formauit similitudinem . Cui uniuersa totius cosmi superficie condita subiciens . seipsum suosque posteros sibi subiecit . quatenus eius exsecutura posteritas angelorum suppleret numerum celorum sedibus superbia turgente detrusum . Qualiter in paradiso sine crimine conuersatus sit . II. Qui paradisiacae uoluptatis amenitate locatus . nullius rei patiebatur dispendium . sed ei totius mundi ad uotum subpeditabat facultas . Totius namque bonitatis ubertate fruenti . nulla ei res infesta resistebat . Quippe altithrono deuote obsequenti . creatura cuncta famulabatur subiecta . Fruebatur letabundus creatoris tripudio . et angelorum alacriter utebatur consortio . Non eum corporalis debilitabat inbecillitas . nec animi affligebat anxietas . Non typo leuis raptabatur superbie . sed suo se coniungens auctori . humilis pollebat mirifice . Non eum inanis tumidum uexabat gloria . sed deuotum creatoris magnificabat memoria . Non inuidia eum alieno torquebat profectu . sed caritatis iugiter letabatur amplexu . Non ira cruciabatur infestus . sed caritatis tranquillitate leniebatur patientissimus . Non eum tristitia merore deiciebat . sed gaudii spiritalis spe pollente florebat . Non auaritia nimium incitabatur cupidus . sed dapsilitatis studio exercebatur largissimus . Non illicito massicus delectabatur edulio . sed parcitate contentus licito utebatur cibario . Non luxuria eum stimulabat nefaria . sed continentia competens constringebat ad premia . Omnium policrates uirtutum cunctis carens aduersis . omnibus florens prosperis . rite pollebat ingenuus . Quomodo celum sine morte conscendere confidebat . et diabolus inuidus ne ascenderet impediebat . III. Qui prole ad numerum patrata superbientium angelorum . uniuersa comitante prosapia sine loeto . gustato ligni uetiti fructu . ethereos aeterne beatitudinis suggestus . triuiatim cum Domino regnans conscendere Macrobius confidebat . Inuidus igitur hoc animaduertens zabulus . nimia perculsus inuidia rimari callide uersutus coeperat . quibus insidiis ne ad tantam inmunis conscenderet gloriam . sub dolus deciperet . Pro nichilo forte ducens concessa . illicita nimium allubescendo laudans . mulierem ammodum fragilem pellexit . Quae sui detrimenti minime contenta . uirum muliebriter uictum . blande suasionibus delinitum . exili heu malo gustato sibi similem faciens perdidit . Quomodo in hac miseria omnibus priuati uirtutibus deiciuntur tandemque cataclismate demuntur . IIII. Utrique tandem prefatis priuati donariis . paradisi eliminati metis in presentis uitae erumna miserrimi deiciuntur . Contemnentes conditorem . a cunctis insequuntur creatis . Uita desiit . mors inoleuit . Uirtutum caterua recedente . uitiorum cumulus successit . Succedente nepotum prosapia . successit cumulata criminum collegio . uniuersi cum suis scelerebis cataclismate demti tandem octo utriusque sexus reseruatis tabescendo deficiunt . Uitiis copiose surgentibus conditor se hominem fecisse indoluit . Postremo misericors mortalibus ut pollicitus est succurrit . Quomodo Christus natus sua nos passione redemit ac celos conscendere fecit . V. Stella emicuit matutina . quae suo radio mundi tenebras fugaret . Fausta resplenduit Maria cuius utero uirginali . Christus ineffabiliter editus . peccatorum tenebras mediator clementissimus demsit . Uiguit Christus uirtutibus plenus . incanduit Iudea ingenti rancore repleta . Carnem suscipiens pro nobis pati uoluit . Quod eius permissu infelix audacter compleuit Iudea . Ligno quippe perditum . ligni scandens gabulum genus redemit humanum . Uniuersas namque hominum demon nationes ludificando insultans . iure ut mandati transgressorum possidens . morte multabat perpetua . Surgens uero a mortuis ultorem tropheo crucis deuicit . predam de perfidi leonis ore tulit . secumque super ethera uehens . supernis angelorum coetibus consociauit . ut cum eo communi contubernio fruentes . bonitate perspicui . uirtutum omnium ubertate referti . expertes peccati . omni contagione priuati . sine fine post diem iudicii restauratis corporibus exultantes regnarent . Hanc precipuam sine dubio gloriam . credentibus qui trinitatis ueraeque unitatis fidem bonis insudantes operibus sectantur pollicitus . non credentibus supplicium minatus eternum . perpetuis baratri incendiis iustissime spopondit . De beniuolo regis meditamine . VI. Hinc ego Eadgar diuina fauenta gratia totius Albionis basileus rimari magnopere coeperam quid operum studio exercerem . ut ad tantam gloriam perueniens Christi sanctorumque eius celo collocatus contubernio coronatus fruerer . tantamque inferni miseriam deuitarem . Instigante etenim Domini clementia occurrit animo . ut ipse criminibus cessarem cunctis . adque bonis operibus insistens forma factus gregi quosque nostri regminis gubernamine degentes lucri facerem . Quosdam igitur suasionibus inuitans ad premia . quosdam terroribus compellens ad gloriam . bona edificans . mala ut Domino faciente potui dissipaui . Scriptum quippe per Hieremiam memini prophetam . Ecce constitui te super gentes et super regna ut euellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plantes . 1 Talibus igitur exhortatus doctrinis quibus nos Dominus per prophetam clementer ammonuit . agens Christo faciente in terris quod ipse iuste egit in celis . extricans uidelicet Domini cultura criminum spurcitias . uirtutum semina sedulus agricola inserui . Qua ratione clericos eliminans monachos collocauit . VII. Timens ne eternam incurrerem miseriam si adepta potestate non facerem quod ipse qui operatur omnia quae in celo uult et in terra suis exemplis iustus examinator innotuit . uitiosorum cuneos canonicorum . e diuersis nostri regminis coenobiis Christi uicarius eliminaui . Quod nullis mihi intercessionibus prodesse poterant . sed potius ut beatus ait Gregorius iusti uindictam iudicis prouocarent qui uariis uitiorum neuis contaminati . 2 non agentes que Deus iubendo uolebat . omnia que nolebat rebelles faciebant auidus inquisitor aduertens . gratos Domino monachorum cuneos qui pro nobis incunctanter intercenderunt . nostri iuris monasteriis deuotus hilariter collocaui . Quod Sancti Spiritus gratia compunctus abbatem et monachos in nouo constituit monasterio . VIII. Hac itaque ratione Sancti Spiritus actactus flamine locum Domini mundans Wintaniensis eclesiae noui monasterii arcisterium nostro saluatori eiusque genitrici semper uirgini Mariae et omnibus apostolis cum caeteris sanctis dicatum restauraui . Sciens scriptum . consentientes et facientes pari constringuntur pena . 3 rebelliones omnipotentis uoluntati obuiantes possessionem Domini usurpare non sustinens clericos lasciuientes repuli . ac ueros Dei cultores monachico gradu fungentes . qui pro nostris nostrorumque inibi quiescentium excessibus sedulo intercederent seruitio . quo eorum intercessionibus nostri regminis status uigeret munitus . abbatem Christo cooperante eligens altithrono subiectus illic deuote ordinaui . Hoc subnixe efflagitans deposco . ut quod in suis egi . hoc agat in mihi ab ipso conlatis . scilicet aduersarios nostros deiciens amicos sublimando prouehat . ut inimicos sancte Dei eclesiae deprimens . amicos eius monachos uidelicet beatificans iustificaui . De illorum anathemate qui monachis insidiantur . VIIII. Si autem qualibet occasione diabolo instigante contigerit ut fastu superbientes arrogantie deiecti canonici monachorum gregem quem ego uenerans cum pastore in Dei constitui possessione . deicere insidiando uoluerint . agatur de eis et de omnibus qui quolibet munere cecati iuuamen eis impenderint . quod actum est de angelis superbientibus et de protoplasto diaboli fraude seducto . ut paradisi uidelicet limitibus sublimibusque regni celorum sedilibus eiecti . cum his qui Domini famulatum aspernentes contemserunt barathri incendiis detrusi iugi crucientur miseria . Nec inde euulsi se glorientur euasisse tormenta sed cum Iuda Christi proditore eiusque complicibus Acharonte conglutinati . frigore stridentes feruore perusti . letitia priuati . merore anxii . catenis igneis compediti . lictorum metu perculsi . scelerum memoria confusi . totius bonitatis recordatione semoti . eterno lugubres punientur cruciatu . Item de anathemate insidiantium . X. Qui autem iam predictos noui Uintaniensis aeclesie cenobii monachos uel quoslibet eiusdem ordinis nostro regmine degentes . e monasteriis que uitiorum spurcitias expurgans Iesu Christo Domino nostro uicto demone adquisiui eliminare presumens uoluerit anathema sit . et eadem maledictione qua Cain parricida qui fratrem suum Abel stimulante inuidia liuidus interemit mastigia addictus est . sine termino teneatur obnoxius . atque in Dei persecutione continuo perseuerans in hac uita nullum dignitatis adquirat honorem . nec in futuro sine miseria umquam persistat . sed eum Annaniae et Saphire una Stix porrigine heiulantem crucians complectatur . De benedictione monachos uenerantium . XI. Quicumque pretitulatos monachos bonis quibuslibet locupletans ditare uoluerit . creator cunctitenens clementer eos eorumque progeniem totius ubertate prosperitatis hic et in futuro seculo ditando locupletet . Scriptis decenter eorum in libro uite nominibus cum Christo portionem in celorem habitaculis habeant qui monachos suos quos nostris congregatos temporibus possidet uel uerbis . uel factis . sanctitatis studio honorauerint . Quales et qualiter monachi in hoc monasterio conuersentur . XII. Regulares igitur monachi non seculares in prefato Christo comite degentes monasterio regule moribus obtemperent . Patres uenerantes spiritales sanctorum patrum imitentur exempla . nil agentes nisi quod communis monasterii regula uel maiorum demonstrauerit norma . A secularibus igitur pompis remoti . toto nisu corporis custodiant et animae castitatem . Humilitatis studio pollentes . corpus parssimoniae uigore munientes . alacri constringant animo . Ciuium conuiuae intra urbem perpetuo interdictu fieri erubescant . In ciuitate degentes in refectorio pompaticas lasciuasque secularium delicias ut melancoliam aporiantes . licitis caritatiui utantur cibariis . Extra refectorium autem minime . nisi domo infirmorum egroti decubuerint . edentes licite quae iussi fuerint . Sacri summique ordinis hospites si ratio exigerit . et peregrini ordinati longo terrarum spatio uenientes . ad abbatis mensam in refectorio cautissime inuitentur . Laicis in hospitio condecens exhibeatur humanitas . Et monachorum quispiam manducandi uel bibendi cum eis secundum patrum decreta licentiam non habeat . In refectorio autem edendi causa uel bibendi non introducantur . Pauperes ut Christus ingenti cordis suscipiantur tripudio . De abbatum electione . XIII. Diuinarum studio scripturarum luculentissime eruditi . orationum frequentia assidue occupati . caritatis amplexu letissimi . fidei exercitio promtissimi . spe prouehente sincerissimi . pace concorditer fixi . omniumque uirtutum flore decorati . ad finem usque coeptum tante bonitatis initium Christo iuuante perducentes . eadem gloriosi fruantur libertate . quam beatus patronus Benedictus omnibus regule precepto subiectis instituit . Scilicet ut post abbatis obitum tunc temporis regentis . abbatem ex eadem ordinent congregatione . quem sibi omnis concors congregatio siue pars quamuis minima congregationis salubriori elegerit consilio . Qualiter rex abbatem et monachos uenerantes muniat . XIIII. Reges itaque quicumque nostri fuerint successores nullam extraneam personam ius tirannidis super monachos exercentem imponant . ne forte Deus eos damnans . et regno deponat et uita . Electum uero a fratribus Christi uicarium dignanter suscipiant . eumque caritatis igne succensi locupletando uenerentur . Iuuamen in quantum indiguerit . Christi amore conpuncti alacriter impendant . Mutuo namque confortati iuuamine . in nullo a regule preceptis discordantes . Domini gregem non mercenarii sed pastores fidissimi . luporum rictibus eximentes intrepidi defendant . 4 Qualiter abbas et monachi regem a demonum temptatione eripiant . XV. Abbas autem armis succinctus . spiritalibus . monachorum cuneo hinc inde uallatus . carismatum celestium rore perfusus . aerias demonum expugnans uersutias . regem omnemque sui regminis clerum . Christo cuius uirtute dimicant iuuante . a rabida hostium persecutione inuisibilium . sollerter spiritus gladio defendens . fidei scuto 5 subtili protegens tutamine . robusto prelians triumpho miles eripiat inperterritus . Qualiter rex abbatem et monachos ab hominum persecutione defendat . XVI. Rex itidem terrenus celestis castra regis fortissimo roborans munimine . armis secularibus uisibiles expugnans aduersarios . hostiumque rabiem seuientium ad nihilando deiciens . conditoris sui pascua gregemque sollicita inexpugnabilis tueatur custodia . quatinus ad uitae brauium perueniens . eternis tripudians fruatur bonis . quae nec oculus uidere aliquatenus potuit humanus . nec in hominis cor ullatenus ascendit . que preparauit Deus diligentibus se . 6 De monastice possessionis libertate . XVII. Sint prefati monasterii rura omnisque monachorum possessio in rebus magnis uel modicis . internis uel externis . in urbanis uel suburbanis . prediis . campis . pratis . pascuis . siluis . molendinis . riuulorum cursibus eterna libertate in Christi nomine eiusque genetricis ditata . Quod nullus secularium monasterii possessionem inlicite usurpet . XVIII. Secularium quispiam ausu temerario ius tirannidis non in Christi cultura presumtuosus exerceat . Non minuat instigante diabolo . quod Sancti Spiritus instinctu tam a me quam a predecessoribus meis necnon a catholicis utriusque sexus hominibus largiflua concessum est dapsilitate . De benedictione augentium . XVIIII. Augenti tribuat rerum cunctarum opifex tranquillum uite presentis excursum . longeuam instantis temporis uitam . futuram eternae beatitudinis talionem . Sufficientem uictualium ubertatem interminabile prosperitatis augmentum . copiosum uirtutum omnium iuuamen . De maledictione minuentium . XX. Minuentem perpetua possideat miseria . In Domini manens persecutione . eius genitricis sanctorumque omnium incurrat offensam . Presentis uite aduersitas illi semper eueniat . Nulla ei bonitatis accidat prosperitas . Omnia eius peculia inimici uastantes diripiant . In futuro autem eterni miserrimum cum edis in sinistra positum damnent cruciatus . si non satisfactione emendauerit congrua . quod in Domini usurpans detraxit censura . Quibus modis secularibus obtemperent et quod nullius reatus hoc Domini priuilegium minuere ualeat . XXI. Tribus tantummodo causis secularibus obtemperent preceptis . rata uidelicet expeditione . pontis arcisue constructione . alias eterna ditati glorientur libertate . Reatus quippiam si incitante demone seductus uel abbas uel fratrum aliquis fragiliter quod absit contraxerit . iustitia purgante secundum regule preceptum abolitus damnetur . maneatque prefate munificentie libertas altithrono per nostram humilitatem oblata ad monachorum usus gratuite sibi famulantium inuiolabilis eterna libertate iocunda . quia Deus qui hanc priuilegii largifluam donationem locumque cum uniuersa monachorum familia ruraque omnia sacro subiecta coenobio possidet . numquam reatum commisit . nec ullo unquam tempore committet . Sit igitur prefata libertas eterna . quia Deus libertatis possessor eternus est . Quotiens et quare in anni circulo hoc fratribus legatur priuilegium . Anno incarnationis dominice . dcccclxvi . scripta est huius priuilegii singrapha his testibus consentientibus quorum inferius nomina ordinatim caraxantur . + Ego Eadgar . diuina largiente gratia Anglorum basileus hoc priuilegii donum nostro largiens redemtori locoque eius sanctissimo primus omnium regum monachorum inibi collegium constituens manu propria signum agiae crucis imprimens confirmaui . + Ego Dunstan Dorobernensis eclesie archiepiscopus largifluam beniuoli regis donationem uenerans crucis signaculo corroboraui . + Ego Eadmund clito legitimus prefati regis filius crucis signaculum infantili florens etate propria indidi manu . + Ego Eadweard eodem rege clito procreatus prefatam patris munificentiam crucis signo consolidaui . + Ego Ælf∂ry∂ legitima prefati regis coniuncx mea legatione monachos eodem loco rege annuente constituens crucem inpressi . + Ego Eadgifu predicti regis aua hoc opus egregium crucis taumate consolidaui . + Ego Oscytyl Eboracensis eclesie archiepiscopus confirmaui . + Ego A∂elwold aeclesiae Wintoniensis episcopus regis gloriosissimi beniuolentiam abbatem mea altum mediocritate et alumnos quos educaui illi commendans crucis signaculo benedixi + Ego Ælfstan Lundoniensis eclesie pontifex consolidaui . + Ego Osulf episcopus confirmaui + Ego Oswold episcopus consignaui + Ego Alfwold episcopus consolidaui + Ego Byrehtelm episcopus confirmaui + Ego Aelfstan episcopus consolidaui + Ego Eadelm episcopus confirmaui + Ego A∂ulf episcopus consignaui + Ego Wynsige episcopus confirmaui + Ego Æscwig abbas consolidaui + Ego Osgar abbas consignaui + Ego Ordbyriht abbas + Ego Ælfstan abbas + Ego Æ∂elgar primus huic loco abbas ordinatus Christo gubernante uigui + Ego Ælfhere dux Ego Ælfheah dux Ego Ordgar dux Ego Æ∂elstan dux + Ego Æ∂elwine dux Ego Beorhtno∂ dux Ego Ælfwine minister Ego Byrhtferˇ minister Ego Osweard minister + Ego Æˇelweard minister Ego Ælfweard minister Ego Leofwine minister Ego Ælfwine minister Ego Wulfstan minister Omnes qui nominatim hoc priuilegio regis iussu descripti uidemur . posteritatis nostre prosapiam subnixe deposcimus ut manuum nostrarum uadimonium Christi cruce firmatum . nequaquam uiolantes irritum faciant . si successorum quispiam temeritatis . ausu uiolare presumserit corporis et sanguinis Iesu Christi participatione priuatus . perpetua damnatus perditione anathema sit nisi diuino propitiante respectu ad humilem satisfactionem resipiscens conuersus fuerit .